Tłumaczenie wykonane przez: Małgorzatę Jasińską
| Прим. Перево́дчика: Справедли́вости ра́ди на́до отме́тить, что не́которые открове́нно умозри́тельные вы́воды а́втора, вро́де «дома́шнего наси́лия» и́ли «вынужденности зата́чивать ста́рые ножи́ вме́сто поку́пки но́вых» бы́ли отме́чены как открове́нная глу́пость а́втора (Мише́ль Колетт) и в коммента́риях за́падных чита́телей. Но я не стал э́ту ерунду́ выки́дывать из перево́да – в це́лом её текст весьма́ дружелю́бен, и в нём нет распространённых для За́пада дура́цких стереоти́пов о Росси́и. Ну и́ли почти́ нет.Ру́сские крестья́не явля́лись соверше́нно отде́льным от землевладе́льцев и зна́ти кла́ссом, мно́гие из кото́рых счита́ли свои́х подчинённых недочеловеками. Большинство́ крестья́н бы́ли факти́чески крепостны́ми – людьми́, зако́нно принадлежа́щими свои́м хозя́евам вплоть до рефо́рмы 1861 года. Будучи пе́рвой кру́пной либера́льной рефо́рмой в Росси́и, она́ освободи́ла крепостны́х, позво́лив им вступа́ть в брак без необходи́мости разреше́ния свои́х хозя́ев, позво́лила владе́ть иму́ществом и со́бственностью. В то вре́мя она́ косну́лась 23 миллио́нов челове́к. Тем не ме́нее, жизнь крестья́н продолжа́ла остава́ться тяжёлой. Они́ зараба́тывали на жизнь, рабо́тая в по́ле, и́ли на неквалифици́рованных рабо́тах. Ру́сская револю́ция 1905 года сравни́тельно далеко́ отстоя́ла от вре́мени, когда́ бы́ли сде́ланы э́ти фотогра́фии (1860-1870-е го́ды), одна́ко семена бунта, несомне́нно уже бы́ли посе́яны тяжёлыми усло́виями жи́зни, при кото́рых э́ти лю́ди вы́нуждены бы́ли существова́ть. | Uwaga tłumacza: gwoli sprawiedliwości należy zaznaczyć, że niektóre wnioski autora, na przykład «przemoc domowa» lub «przymus ostrzenia noży, zamiast zakupu nowych» były odnotowane jako totalna głupota autora (Michael Colette) także w komentarzach zachodnich czytelników. Nie pozbyłem się tych bzdur z przekładu – cały tekst jest dość przyjazny i nie zawiera głupowatych stereotypów o Rosjanach znanych na Zachodzie. No, prawie nie zawiera.Rosyjscy chłopi byli klasą społeczną bardzo różniącą się od właścicieli ziemskich i bogaczy, którzy to bardzo często uważali swoich poddanych za nieludzi. Większość chłopów to byli chłopi pańszczyźniani, byli to ludzie prawnie należący do swoich panów, aż do reformy z 1861 roku. Była ona pierwszą liberalną reformą w Rosji, przyniosła wolność chłopom pańszczyźnianym, pozwoliła im wstępować w związek małżeński bez zgody panów, dała możliwość zarządzania majątkiem i własnością. W tamtym czasie objęła ona 23 miliony ludzi. Niemniej jednak, życie chłopów nadal było ciężkie. Na życie zarabiali pracując w polu lub jako niewykwalifikowana siła robocza. Rewolucja rosyjska z 1905 roku dalece odbiegała od swoich czasów, kiedy były zrobione te zdjęcia (lata 1860-1870), jednakże na zasianie ziaren buntu, niewątpliwie wpłynęły ciężkie warunki życiowe z jakimi Ci ludzie musieli się borykać. |
| 1. Изображённый вы́ше персона́ж вы́глядит как мясни́к, и не́сколько пуга́ет, напомина́я о́браз Феджина из ди́ккенсовского «О́ливера Тви́ста». В действи́тельности же э́тот челове́к был мордви́ном, чле́ном одно́й из двух субэтнических групп на террито́рии Сре́днего Поволжья Росси́и, в Респу́блике Мордо́вия. Каррик со свои́м партнёром е́здили в экспеди́ции вглубь Росси́и – в симби́рскую прови́нцию (ны́нешняя Ульяновская о́бласть; прим. mixednews), где сде́лали мно́го фотогра́фий мордо́вских и ру́сских крестья́н. | 1. Przedstawiony wyżej bohater, wygląda jak rzeźnik, nieco straszy swoim wyglądem przypominającym nam dickensowskiego Fagina z «Oliwiera Twista». W rzeczywistości był on Mordwinem, należał do jednej z dwóch z subetnicznych grup obecnych na terytorium Powołża Środkowego, w Republice Mordowii. Carrick wraz ze swoim partnerem jeździł na ekspedycje w głąb Rosji – do symbirskiej prowincji (obecny obwód ulianowski – przyp. mixednews), gdzie sfotografowano wielu mordowskich i rosyjskich chłopów. |
| 2. Трубочи́сты в то вре́мя ча́стых пожа́ров от дома́шних очаго́в бы́ли необходи́мы. В больших дома́х бы́ло бо́льше деся́тка ко́мнат, внутри́ кото́рых горе́л откры́тый ого́нь. Чи́стка труб была́ гря́зной рабо́той, и как э́то ча́сто быва́ло и в други́х стра́нах, трубочи́сты ча́сто нанима́ли мальчи́шек, кото́рые умели ло́вко кара́бкаться, и ча́сто поруча́ли им опа́сные для жи́зни рабо́ты. Рабо́та трубочи́стов в то вре́мя представля́ла тако́й профессиона́льный риск, како́й сего́дня мало кто мо́жет предста́вить. А́втор э́тих фотогра́фий Уи́льям Каррик был жи́телем Росси́и шотла́ндского происхожде́ния, и явля́лся пионе́ром этнофотографии в Росси́и. В. Р. С. Ралстон тогда́ писа́л, что «ка́ждый раз, когда́ како́й-нибу́дь живопи́сный ру́сский проходи́л ми́мо их о́кон, они́ [Каррик и его́ партнёр Джон МакГрегор] неме́дленно выска́кивали на у́лицу, и де́лали его́ портре́т, что́бы доба́вить в свою́ галере́ю». Таки́м о́бразом создава́лась уника́льная подбо́рка портре́тов ру́сских мужчи́н и же́нщин конца́ 1800-ых годо́в. | 2. W czasach częstych pożarów wywołanych domowymi kominkami kominiarze byli niezbędni. W dużych domach mieściło się więcej niż dziesięć pokoi, we wnętrzu których palił się otwarty kominek. Czyszczenie kominów było brudną pracą, często bywało tak, podobnie jak w innych krajach, że kominiarze wynajmowali chłopców, którzy umieli sprawnie wślizgnąć się do komina, i często powierzali im niebezpieczne prace. Profesja kominiarza była tak niebezpiecznym zawodem, że dziś trudno to sobie wyobrazić. Wiliam Carrick autor tych fotografii był mieszkańcem Rosji szkockiego pochodzenia, był pionierem etnofotografii w Rosji. W. R. S. Ralston pisał wówczas, że «za każdym razem kiedy jakiś ciekawy Rosjanin przechodził obok ich okien oni [Carrick i jego partner John Mac Gregor] natychmiast wyskakiwali na ulicę i robili mu fotografię, by dołączyć ja do swojej galerii». Właśnie tak powstał unikatowy zbiór portretów rosyjskich kobiet i mężczyzn końca 1800 r. |
| 3. Э́та фотогра́фия пока́зывает, как крестья́не дура́чатся на я́рмарке в ру́сском го́роде Ка́менка. Я́рмарки, э́то то, что лю́ди де́лали во всех стра́нах и на протяже́нии мно́гих поколе́ний, ведь Росси́я никогда́ не была́ о́стровом ни в географи́ческом, ни в культу́рном смы́сле. | 3. Fotografia ta przedstawia, jak chłopi wygłupiają się na jarmarku w rosyjskim mieście Kamienka. Jarmarki były organizowane przez ludzi we wszystkich krajach i na przestrzeni wielu pokoleń, Rosja nie była przecież odosobniona ani w geograficznym, ani w kulturowym sensie! |
| 4. Нося́ на себе́ таку́ю замеча́тельную одёжку со все́ми свои́ми инструме́нтами, э́тот начина́ющий предпринима́тель представля́л из себя́ ходя́чую рекла́му своего́ би́знеса. Инструме́нты, коне́чно, бы́ли необходи́мы во всех сфе́рах жи́зни, и все они бы́ли сде́ланы вручну́ю, а не на фабри́чных конве́йерах. Тем не ме́нее, в конце́ 1800-ых в Росси́и начина́лась промы́шленная револю́ция, мно́гие ве́щи начина́ли меня́ться, и промы́шленность всё бо́лее сосредотачивалась в кру́пных города́х. | 4. Nosząc na sobie tak przykuwającą uwagę odzież oraz wszystkie swoje instrumenty ten początkujący przedsiębiorca robił z siebie żywą reklamę swojego biznesu. Instrumenty były potrzebne we wszystkich sferach życia, wszystkie wykonane były nie na fabrycznych liniach produkcyjnych, a ręcznie. Nie mniej jednak pod koniec XIX wieku w Rosji rozpoczęła się rewolucja przemysłowa, wiele rzeczy zaczęło się zmieniać a przemysł stawał się coraz bardziej popularny w dużych miastach. |
| 5. Здесь мы ви́дим сидя́щего на табуре́тке крестья́нина о́коло гру́бо сколо́ченного стола́, возмо́жно в свое́й хиба́ре, где он мог про́сто сиде́ть, ку́шать и спать. Возмо́жно его́ оде́жда могла́ бы рассказа́ть из како́го он регио́на, и к како́й социа́льной гру́ппе принадлежа́л, но к сожале́нию за́писи не даю́т бо́льшей информа́ции. | 5. Widzimy tu chłopa siedzącego na taborecie koło grubo ciosanego stołu, możliwe, że w jego chacie, na którym mógł równie dobrze siedzieć, jeść jak i spać. Możliwe, że jego odzież mogłaby zasugerować z jakiego regionu pochodził i do jakiej grupy socjalnej należał, ale niestety zapisy nie dostarczają więcej informacji. |
| 6. Э́ти деревя́нные хи́жины явля́лись до́мом для изображённых на фотогра́фии же́нщин, а та́кже для их детей и муже́й. Они́ скро́мно улыба́ются, одна́ко дома́шнее наси́лие несомне́нно явля́лось ча́стью крестья́нской жи́зни в Росси́и (как впро́чем и везде́), когда́ часте́нько достава́лось и де́тям. | 6. Drewniane szałasy były domem przedstawionych na fotografii kobiet, a także ich dzieci i mężów. Na ich twarzach widnieją skromne uśmiechy, cóż przemoc domowa była niewątpliwie częścią życia chłopów w Rosji (zresztą, jak wszędzie), gdzie często obrywało się także i dzieciom. |
| 7. Э́ти мать с до́черью стоят ря́дом с добро́тным до́мом, кото́рый могли́ позво́лить себе́ не все. Обрати́те внима́ние на головны́е убо́ры и декорати́вные оде́жды же́нщин на фотогра́фии, э́то кружева, а не гру́бый домотка́ный материа́л. | 7. Ta matka z córką stoją przed solidnym domem, na jaki nie wszyscy mogli sobie pozwolić. Proszę zwrócić uwagę na nakrycia głowy i zdobną odzież kobiet na zdjęciu, to nie jest szorstki materiał tkany w domu, a koronka. |
| 8. Здесь предста́влено изображе́ние ру́сской краса́вицы в своём наря́де с пы́шными рукава́ми и фа́ртуком, кото́рый был при́нят в то вре́мя. | 8. Mamy tu przedstawienie rosyjskiej piękności w ubiorze ze wspaniałymi rękawami i fartuchem, jaki był wówczas noszony. |
| 9. Здесь собра́лись вме́сте дереве́нские ребяти́шки, совсе́м так, как э́то происходи́ло бы в любо́м друго́м ме́сте в ми́ре. Исто́чник заявля́ет, что они́ игра́ли во́зле дереве́нской бочки с водо́й, но скоре́е их всех вме́сте собра́л фото́граф. | 9. Tu zebrały się dzieci chłopskie, zupełnie tak jak w każdym innym miejscu na świecie. Źródło podaje, że wszystkie one bawiły się wokół drewnianej beczki wypełnionej wodą, a razem zebrał je raczej fotograf. |
| 10. Не́которые ве́щи не меня́ются никогда́! Же́нщина стира́ет рука́ми в деревя́нном та́зу. | 10. Niektóre rzeczy nigdy się nie zmieniają! Kobieta pierze ręcznie w drewnianej balii. |
| 11. Э́та же́нщина сфотографи́рована, когда́ разлива́ла молоко́ во вре́мя перево́зки на ры́нок ча́я и́ли кака́о на свои́х саня́х. | 11. Ta kobieta została sfotografowana gdy w czasie przewozu mleka lub kakao na rynek rozlewała mleko na swoich saniach. |
| 12. На сле́дующей фотогра́фии изображён па́рень, несу́щий на ры́нок карто́фель для прода́жи, его́ корзи́ны заби́ты до отка́за. Карто́фель стал одни́м из краеуго́льных камне́й пита́ния в дие́те ру́сских, в ча́стности по́сле неурожа́ев 1838-1839 годо́в, и сейча́с мно́гие изве́стные блю́да ру́сской ку́хни осно́вываются на э́той распространённой культу́ре. | 12. Na następnej fotografii przedstawiony jest chłopak niosący na rynek kartofle na sprzedaż, jego kosze wypełnione są po brzegi. Kartofle stały się elementem obowiązkowym w diecie Rosjan, zwłaszcza po nieurodzaju w latach 1838-1839, także obecnie wiele znanych potraw kuchni rosyjskiej jest oparta na uprawie tegoż warzywa. |
| 13. Здесь мы ви́дим двух мужико́в, кото́рые оживлённо о чём-то бесе́дуют, а мо́жет да́же спо́рят. На нога́х у них обмо́тки для защи́ты от холода. | 13. Tutaj widzimy dwóch mężczyzn, którzy rozmawiają o czymś z ożywieniem, a może nawet kłócą się. Na nogach mają owijaki chroniące od zimna. |
| 14. Здесь де́вушка и́ли совсе́м молодо́й челове́к несёт каки́е-то това́ры. Тогда́ на ка́ждом ша́гу не́ было магази́нов, у крестья́н про́сто не́ было на них де́нег, и свой това́р приходи́лось таска́ть не себе́. | 14. A tu dziewczynka lub bardzo młody chłopiec niesie jakieś towary. Wówczas nie było sklepów na każdym rogu, chłopi nie mieli pieniędzy, by je zakładać i przychodziło im nosić swój towar na własnych barkach. |
| 15. Вот интере́сная фотогра́фия. Хотя́ он возмо́жно и не́ был бродя́гой, но о́чень похо́ж на бездо́много, кото́рые и сего́дня одева́ются в ста́рую оде́жду с чужо́го плеча́. | 15. Oto ciekawa fotografia. Choć możliwe, że człowiek ten nie był włóczęgą, to bardzo przypomina bezdomnego, którzy i dziś ubierają się w cudze stare ubrania. |
| 16. Улыба́ющийся торго́вец с прила́вком оде́жды и́ли белья́ благодаря́ свое́й жизнера́достности наверняка́ име́л мно́го клие́нтов! | 16. Uśmiechający się handlarz ze straganikiem z ubraniami lub bielizną. Dzięki emanującego od niego optymizmu na pewno miał duże grono klientów! |
| 17. В 19 ве́ке в Росси́и не́ было калькуля́торов. Подсчёты проводи́лись с по́мощью счётов, что для ре́зчиков по дереву предоставля́ло дополни́тельную возмо́жность для заня́тий свои́м ремесло́м. | 17. W XIX w. w Rosji nie było kalkulatorów. Rachunki podliczało się przy pomocy liczydeł, co dla osób zajmujących się snycerką dawało nowe możliwości wykorzystania swojego rzemiosła. |
| 18. Зато́чка ноже́й в Росси́и была́ весьма́ ну́жным де́лом. У ни́зших слоёв в Росси́и не́ было де́нег, что́бы купи́ть но́вый нож, когда́ зату́пится ста́рый, и да́же богачи́ отправля́ли свои́ ножи́ для повто́рной зато́чки. Обрати́те внима́ние на стро́гое выраже́ние лица э́того челове́ка. Мо́жет быть, э́то потому́, что он рабо́тал на поме́щика за гроши́. Освободи́тельная рефо́рма 1861 года привела́ к появле́нию крестья́нства, кото́рое, хотя́ уже не́ было под гнётом крепостно́го права, одна́ко всё ещё не́ было по́лностью свобо́дным, поско́льку бы́ло обло́жено непоме́рными нало́гами. Как пи́шет Spartacus.com: «Па́хотные земли, кото́рые должны́ бы́ли арендова́ть освободи́вшиеся крестья́не, бы́ли оценены́ в два ра́за вы́ше их сто́имости (342 миллио́на рубле́й вме́сто 180 миллио́нов); и вчера́шние крепостны́е обнару́жили, что став свобо́дными, они́ безнадёжно погря́зли в долга́х». | 18. Ostrzenie noży było w Rosji niezwykle potrzebnym zajęciem. Niższe warstwy społeczne nie miały pieniędzy, by po stępieniu się starego noża kupić sobie nowy, ale także bogaci nosili swoje noże do ponownego zaostrzenia. Proszę zwrócić uwagę na poważną minę tego człowieka. Może dlatego, że pracował dla obszarnika za grosze. Reforma z roku 1861 doprowadziła do powstania chłopstwa, które pomimo tego, że nie było już pod naciskiem prawa pańszczyźnianego, nie było zupełnie wolne, gdyż było obłożone zbyt wysokimi podatkami. Jak pisze Spartacus.com: «Ziemie orne, które powinny być dzierżawione przez oswobodzonych chłopów, zostały wycenione o dwa razy drożej niż wynosiła ich rzeczywista wartość (342 miliony rubli zamiast 180 milionów), i dotychczasowi chłopi pańszczyźniani odkryli, że stając się wolnymi jednocześnie utonęli w długach». |
| 19. Ло́шадь с пово́зкой перед магази́ном явля́лась ещё одно́й осо́бенностью повседне́вной жи́зни 19 века в Росси́и. Э́то был вид тра́нспорта, предназна́ченный для богаче́й, кото́рые е́здили на них по свои́м дела́м, в то вре́мя как наро́д попроще ходи́л пешко́м и́ли е́здил на теле́гах. | 19. Koń zaprzężony do powozu stojący przed sklepem, był jeszcze jedną z osobliwości Rosji końca XIX wieku. Był to środek transportu przeznaczony dla bogaczy, którzy jeździli nim załatwiając wszelkie sprawy, w tym czasie gdy naród chodził pieszo lub jeździł furmankami. |
| 20. Э́то изображе́ние челове́ка с лопа́той с ещё одно́й знамени́той фотогра́фии Керрика. Посмотрите на его́ растрёпанные па́тлы и су́чья у него́ за спино́й. Очеви́дно рабо́тая, что́бы зарабо́тать на жизнь на откры́том во́здухе, он был сфотографи́рован на своём обы́чном рабо́чем ме́сте – расчища́л за́росли, копа́л, и наве́рное зараба́тывал о́чень мало в де́нежном выраже́нии. | 20. Jest to obraz człowieka z łopatą z jeszcze jedną znaną fotografią Carricka. Proszę spojrzeć na jego kudły i gałęzie za jego plecami. Zapewne był sfotografowany w czasie pracy na świeżym powietrzu, w swoim stałym miejscu pracy – wycinał zarośla, kopał i na pewno zarabiał bardzo mało, jeśli mówimy o pieniężnym wynagrodzeniu. |
| 21. Э́то зна́ковое фо́то из керриковской се́рии «Ру́сских типаже́й» – ма́льчик, несу́щий на свое́й спине корзи́нки на прода́жу. В те времена́ большинство́ това́ров продава́лось на ры́нках, и́ли на у́личных угла́х. Су́дя по фотогра́фии, э́тот ма́льчик бредёт домо́й по́сле до́лгого рабо́чего дня, кото́рый без сомне́ния был гора́здо длинне́е, чем дневно́е рабо́чее вре́мя в сего́дняшнем ми́ре.Мы уви́дели бога́тство образов крестья́н конца́ 1800-х годо́в, но до 1861 года в действи́тельности бы́ло о́чень мало по-настоя́щему свобо́дных крестья́н. Бо́лее того́, по́сле так называ́емого освобожде́ния их повседне́вная жизнь ненамно́го измени́лась. Им по пре́жнему ну́жно бы́ло ме́сто для рабо́ты, и земля́, что́бы жить, поэ́тому новообретённая свобо́да была́ скоре́е форма́льностью, не́жели чем-то действи́тельно осяза́емым. | 21. To symboliczna fotografia z serii Carricka «Osobliwości rosyjskich» – chłopczyk, niesie na swoich plecach koszyk na sprzedaż. W tym czasie większość towarów sprzedawano na rynkach lub na rogach ulic. Sądząc po fotografii chłopiec wraca do domu po długim dniu pracy, który niewątpliwie był o wiele dłuższy niż dziś.Zobaczyliśmy wiele obrazów chłopów z końca XIX wieku, jednakże do 1861 roku w rzeczywistości było bardzo niewielu naprawdę wolnych chłopów. Ponadto po tak zwanym wyzwoleniu chłopów ich życie codzienne niewiele się zmieniło. Tak samo jak wcześniej potrzebowali miejsca do pracy i ziemi żeby przeżyć, dlatego uzyskana wolność była bardziej kwestią formalną, niż czymś realnie istniejącym. |
Źródło: billionnews.ru.