Tryby czasowników rosyjskich

Tryby czasowników rosyjskich

Czasowniki rosyjskie odmieniają się przez tryby. Tryb czasownika wskazuje na stosunek czynności lub stanu, który oznacza czasownik, do rzeczywistości. Prościej mówiąc, tryb określa, czy działanie jest realne czy też nierealne.

Czasowniki w języku rosyjskim, podobnie jak w języku polskim, mają trzy tryby:

• oznajmujący
• przypuszczający
• rozkazujący

Tryb oznajmujący rosyjski

Czasowniki rosyjskie w trybie oznajmującym oznaczają czynność realną, która odbywa się teraz, odbyła się wcześniej lub оodbędzie się w przyszłości. A co za tym idzie: czasowniki w trybie oznajmującym odmieniają się przez czasy: читаю (czas teraźniejszy), читал (czas przeszły), буду читать (czas przyszły). Oprócz tego odmieniają przez osoby (w czasie teraźniejszym oraz przyszłym): я читаю, ты читаешь, он читает, мы читаем, вы читаете, они читают (czas teraźniejszy); я прочитаю, ты прочитаешь, он прочитает, мы прочитаем, вы прочитаете, они прочитают (czas przyszły). W czasie przeszłym czasowniki odmieniają się przez rodzaj: он прочитал (rodzaj męski), она прочитала (rodzaj żeński), оно прочитало (rodzaj nijaki). Niezależnie od czasu, czasowniki mogą być w liczbie mnogiej lub pojedynczej: я читаю – мы читаем, он прочитал – они прочитали, ты прочитаешь – вы прочитаете.

Tryb przypuszczający rosyjski

Czasowniki rosyjskie w trybie przypuszczającym oznaczają czynności, które nie mają miejsca w rzeczywistości, natomiast określają wyrażone pośrednio życzenie lub przypuszczenie. Formę trybu przypuszczającego tworzymy za pomocą czasownika w czasie przeszłym oraz partykuły бы/б.

Uwaga: w języku rosyjskim partykułę бы/б piszemy zawsze osobno, owa partykuła może występować jak przed tak i po czasowniku: Я бы почитал этот журнал за обедом. Я почитал бы этот журнал за обедом.

Czasowniki rosyjskie w trybie przypuszczającym ze względu na sposób tworzenia odmieniają się tylko przez liczby i rodzaje: прочитал бы, прочитала бы, прочитало бы, прочитали бы.

Uwaga: w odróżnieniu od języka polskiego, partykuła бы/б nie ma końcówek osobowych. Porównaj: Przeczytałbyś tę książkę – Ты бы прочитал эту книгу.

Tryb rozkazujący rosyjski

Czasowniki rosyjskie w trybie rozkazującym oznaczają nakaz, życzenie, radę lub prośbę. Czasowniki w trybie rozkazującym odmieniają się przez liczby i osoby.

2 osoba liczby pojedynczej i mnogiej jest najczęściej używaną formą czasowników w trybie rozkazującym, ponieważ pełnią rolę czynnika skłaniającego rozmówcę (rozmówców) do działania.

Formę 2 osoby liczby pojedynczej tworzymy od tematu czasu teraźniejszego za pomocą sufiksu -и- lub bez sufiksu w przypadku, gdy temat czasownika w trybie rozkazującym równa się tematowi czasu teraźniejszego, np.: говор-ят – говори, вер-ят – верь. Szczegółowy opis tworzenia trybu rozkazującego czasowników w języku rosyjskim jest podany niżej.

Formę 2 osoby liczby mnogiej tworzymy od 2 osoby liczby pojedynczej za pomocą końcówki -те:

Forma 3 лица ед.ч. oraz мн.ч. wyrażają skłonienie do działania osoby (osób), która nie uczestniczy w dialogu. Ową formę tworzymy za pomocą partykuł пускай, пусть oraz czasownika w 3 лице ед.ч. lub мн.ч. w trybie oznajmującym: пускай читает, пусть читают.

Forma 1 лица мн.ч. wyraża skłonienie do wspólnej czynności. Formę tę możemy utworzyć na 2 sposoby:

1. Za pomocą partykuł давай, да­вайте oraz bezokolicznika czasowników niedokonanych: давай читать, давайте читать.
2. Za pomocą partykuł давай, да­вайте oraz 1 лицо мн.ч. czasownika dokonanego w trybie oznajmującym: давай прочитаем, давайте прочитаем.

A żeby było ciekawiej dodam, iż formy trybów mogą występować nie tylko w znaczeniu podstawowym, lecz i w przenośni – czyli w znaczeniu właściwym dla innego trybu, np.: Аня пошла в магазин – czasownik пошла został użyty w trybie oznajmującym. “Пошла, пошла, родимая!”, – подбадривал [кобылу] Фёдор Алексеевич. Czasownik пошла mimo, iż jest użyty w formie trybu oznajmującego, oznacza rozkaz, prośbę.

Tworzenie formy 2 osoby trybu rozkazującego od czasowników z tematem zakończonym na spółgłoskę:

1) Czasowniki z akcentem stałym na temacie

Zasada: Liczba pojedyncza = temat czasu teraźniejszego + ь; Liczba mnoga = temat czasu teraźniejszego + ь + те;

2) Czasowniki z akcentem stałym na końcówce

Zasada: Liczba pojedyncza = temat czasu teraźniejszego + и; Liczba mnoga = temat czasu teraźniejszego + и + те;

Czasowniki rosyjskie Nauka rosyjskiego