Jak prawidłowo określić przypadek rzeczownika w języku rosyjskim?
Pewnie niejednokrotnie padało takie pytanie. Najczęściej w odpowiedzi słyszymy, że określić prawidłowo przypadek rzeczownika w języku rosyjskim możemy za pomocą pytania, które stawiamy do tego rzeczownika, oraz końcówki. Weźmiemy na przykład rzeczownik “брата“, do tego rzeczownika pasują pytania (кого? чего?) wskazujące na dopełniacz (родительный падеж) oraz (кого? что?) wskazujące na biernik (винительный падеж) a końcówka w obu przypadkach jest taka sama –а. Jeśli wyraz “брата” występuje bez kontekstu to odpowiedź, że ów rzeczownik może być w dopełniaczu lub w bierniku l.p. jest prawidłowa. Natomiast w przypadku gdy wyraz “брата” jest podany w kontekście, taka odpowiedź nie jest zadowalająca. W przypadku związku wyrazowego lub zdania na pomoc przyjdzie nam rząd czasownika (o tym będzie następny artykuł) lub przyimek.
W języku rosyjskim przyimki pomagają określić przypadek rzeczownika.
Jako przykład weźmiemy wcześniej wspomniany wyraz “брата“. W zdaniu “У брата дружная семья.” rzeczownik “брата” jest w dopełniaczu, na co wskazuje przyimek у, który zawsze łączy się z dopełniaczem. Niestety, w języku rosyjskim niektóre przyimki łączą się z kilkoma przypadkami, na przykład в łączy się z biernikiem oraz miejscownikiem (винительным и предложным падежами) i tylko znaczenie przyimka pozwala określić na jaki przypadek on wskazuje. W poniższej tabeli przyimki zostały przedstawione zgodnie z kolejnością przypadków w języku rosyjskim.
Przyimki rosyjskie a ich znaczenie
W związku z tym, że rzeczowniki w mianowniku są używane bez przyimków, to tabelkę zaczynamy od dopełniacza (родительного падежа). Wewnątrz tabelki obowiązuje porządek alfabetyczny cyrylicy. Przyimki, które łączą się więcej niż z jednym przypadkiem, zostały oznaczone na niebiesko.
Przyimki rosyjskie wskazujące na dopełniacz (родительный падеж):
| Przyimek | Znaczenie przyimka | Przykład w języku rosyjskim |
| Без | Przyczyna (почему?) | Нельзя проехать без (чего?) билета. |
| Вдоль | Miejsce (где?) | Вдоль (чего?) улицы росли каштаны. |
| Внутри́ | Miejsce (где?) (wewnątrz pomieszczenia ) | Внутри (чего?) усадьбы был прекрасный зимний сад. |
| Вме́сто | Zastąpienie | Вместо (чего?) сока я купил молоко. |
| Вокру́г | Miejsce (где?) | Путешествие вокруг (чего?) земли. |
| Для | 1) Obiekt oddziaływania 2) Cel | 1) Купить подарок для (кого?) брата. 2) Купить для (чего?) заработка. |
| До | 1) Cel 2) Przedział czasowy | 1) Осталось только дойти до (чего?) дома. 2) Придется работать до (чего?) утра. |
| Из | 1) Kierunek (откуда?) (ruch od wewnątrz) 2) Przyczyna (почему?) | 1) Выйти из (чего?) дома. 2) Я купил рубашку из (чего?) вредности. |
| Из-за | 1) Kierunek (откуда?) (ruch od przeciwległej strony przedmiotu) 2) Przyczyna (czynnik negatywny) | 1) Антон вышел из-за (чего?) стола. 2) Из-за (чего?) дождя мы не могли пойти на пикник. |
| Из-под | Kierunek (откуда?) (ruch od dolnej strony przedmiotu) | Андрей вынул из-под (чего?) стола новенький шмайсер. |
| Кро́ме | Wyjątek lub niezbędne dopełnienie | Кроме (кого?) брата об этом никто не знал. Он кроме (чего?) детективов ничего не читал. |
| Ми́мо | 1) Miejsce (где?) 2) Kierunek (куда?) | 1) Андрей прошел мимо (чего?) памятника. 2) Саша два раза попал мимо (чего?) цели. |
| Накану́не | Czas (когда?) | Полиция накануне (чего?) матча усилила охрану. |
| Напро́тив | Miejsce (где?) | Антон жил напротив (чего?) университета. |
| Около | Miejsce (где?) | Около (чего?) бани было маленькое озеро. |
| От | 1) Kierunek (откуда?) (ruch od obiektu) 2) Przyczyna | 1) Я отошёл от (чего?) стола. 2) Артур дрожал от (чего?) злости. |
| Недалеко́ от | Miejsce (где?) | Мы живем недалеко от (чего?) дома Ани. |
| После | Czas (когда?) | После (чего?) полудня загляни ко мне в офис. |
| C | 1) Kierunek (откуда?) (ruch od obiektu) 2) Przyczyna (emocje) 3) Czas (początek odliczania) | 1)Он взял книгу с (чего?) полки. 2) Бросил тарелку со (чего?) злости на пол. 3) Мы работаем с (чего?) понедельника по пятницу. |
| Снару́жи | Miejsce (где?) (zewnątrz pomieszczenia) | Снаружи (чего?) дома росли прекрасные сады. |
| Среди́ | 1) Miejsce (где?) 2) Czas (когда?)
| 1) Среди (чего?) зарослей обнаружилась полянка. 2) Антон проснулся среди (чего?) ночи. |
| У | Miejsce (где?) | Я поживу у (кого?) девушки. |
Przyimki rosyjskie wskazujące na celownik (дательный падеж):
| Przyimek | Znaczenie przyimka | Przykład w języku rosyjskim |
| Благодаря́ | Przyczyna (czynnik pozytywny) | Благодаря (чему?) везению я сдал экзамен на отлично. |
| Вопреки́ | Przeciwdziałanie | Вопреки (чему?) обстоятельствам мне удалось достичь Вены. |
| К | 1) Kierunek (куда?) (ruch do obiektu) 2) Wyraża przybliżenie, przyłączenie 3) Wyraża czasowy przedział | 1) Коля пошел к (кому?) подруге на день рождения. 2) Я подошел к (чему?) палатке моего друга. 3) К (чему?) обеду все должно быть сделано. |
| Навстре́чу | 1) Ruch w stronę przybliżającego się obiektu 2) Ruch przedmiotów ku sobie | 1) Они плыли навстречу (чему?) приключениям. 2) Отряды двигались навстречу (кому?) друг другу. |
| Напереко́р | Przeciwdziałanie | Виктор делал всё наперекор (кому?) отцу. |
| По | 1) Ruch na powierzchni 2) Strefa rozszerzenia ruchu 3) Środki łączności 4) Regularne powtarzanie się 5) Specjalność 6) Przyczyna | 1) Луноход катился по (чему?) кратерам пустыни. 2) Мои одноклассники разъехались по (чему?) миру. 3) Я послал ей открытку по (чему?) почте. 4) Я ходил на тренировки по (чему?) средам. 5) Это лучший справочник по (чему?) математике. 6) Меня не было на собрании по (чему?) уважительной причине. |
| Согла́сно | Przyczyna (почему?) | Согласно (чему?) договору мы поставить пять тонн муки. |
Przyimki rosyjskie wskazujące na biernik (винительный падеж):
| Przyimek | Znaczenie przyimka | Przykład w języku rosyjskim |
| В | Kierunek (куда?) (ruch do obiektu) | Ребята пошли в (что?) кино. |
| За | Kierunek (куда?) | Ученики сели за (что?) парты. |
| На | Kierunek (куда?) (ruch do obiektu) | Лучано положил на (что?) стол тугую пачку денег. |
| О/об | Przeszkoda | Ян споткнулся о (что?) камень. |
| По | 1) Czasowy przedział (przy użyciu nazw miesięcy) 2) Przedział | 1) Каникулы в школе длятся с мая по (что?) сентябрь. 2) Иван провалился в прорубь по (что?) пояс. |
| Под | Kierunek (куда?) | Наташа спрятала чемодан под (что?) кровать. |
| Сквозь | Kierunek (куда?) | Прошел как нож сквозь (что?) масло. |
| Че́рез | 1) Kierunek (куда?) 2) Odstęp czasu (когда?) | 1) Надо переправиться через (что?) Вислу. 2) Встречаемся через (что?) час. |
UWAGA: Przyimek о piszemy w przypadku, kiedy następne słowo zaczyna się ze spółgłoski, np.: о камень, о порог. Jeśli następne słowo zaczyna się z samogłoski, to piszemy przyimek об, np.: об окно, об отца.
Przyimki rosyjskie wskazujące na narzędnik (творительный падеж):
| Przyimek | Znaczenie przyimka | Przykład w języku rosyjskim |
| За | 1) Miejsce (где?) 2) Czas (когда?) | За (чем?) столом собралась вся семья. За (чем?) обедом велась дружная беседа. |
| Ме́жду | 1) Miejsce (где?) 2) Czas (когда?) | Между (чем?) книгами был тайник. Позвони мне между (чем?) пятью и шестью часами вечера. |
| Над | Miejsce (где?) | Над (чем?) головой светила луна. |
| Пе́ред | 1) Miejsce (где?) 2) Czas (когда?) | Я припарковался перед (чем?) офисом. Позвони мне перед (чем?) собранием. |
| Под | Miejsce (где?) | Кошка спряталась от сына под (чем?) столом. |
| C | 1) Osoba/przedmiot, z którymi są dokonywane czynności 2) Określenie 3) Charakter czynności 4) Przynależność 5) Wydarzenie, z rozpoczęciem którego jest inicjowana czynność 6) Osoba/przedmiot, w połączeniu ze wspólnym zwrotnym czasownikiem | 1) Я вчера разговаривал с (кем?) сестрой. 2) Я приехал на заседание уже с (чем?) документами. 3) Ящик с (чем?) яблоками лежал на балконе. 4) Наташа с (чем?) удивлением слушала рассказ. 5) Он любил охотиться с (чем?) луком. 6) С (чем?) заходом солнца жизнь замирала. 7) Было интересно встретиться с (кем?) Аней после пяти лет разлуки. |
Przyimki rosyjskie wskazujące na miejscownik (предложный падеж):
| Przyimek | Znaczenie przyimka | Przykład w języku rosyjskim |
| В | 1) Miejsce (где?) (wewnątrz lub w granicach czegoś) 2) Czas (когда?) – miesiąc, rok, etc. – okres życia 3) Stan w którym ktoś/coś się znajduje 4) Wyrażenie cechy 5) Wyrażenie przedmiotu, który jest założony lub przykrywa kogoś/coś. | 1) Летом мы отдыхали в (чём?) горах. 2) Я родился в (чём?) мае 1984 года. 2) В (чём?) детстве я любил отдыхать у бабушки. 3) В (чём?) порыве страсти он забыл обо всём на свете. 4) Артур надёжный партнер в (чём?) работе. 5)Дама в (чём?) плаще цвета морской волны. |
| При | 1) Czas 2) Warunek 3) Osobę, w obecności której odbywa się czynność | 1) А жилось при (ком?) царе не так уж плохо. 2) При (чём?) поддержке со стороны отца всё может получиться. 3) При (ком?) нём были найдены фальшивые документы. |
| На | 1) Miejsce (где?) (na jakiejś powierzchni) 2) Czas, w okresie którego odbywa się czynność 3) Środek transportu 4) Sposób poruszania się 5) Środek realizacji czynności 6) Związki frazeologiczne | 1) Ребята загорали на (чём?) крыше. 2) На(чём?) днях должна прийти зарплата. 3) Кататься на (чём?) велосипеде полезно для здоровья. 4) Акробаты умеют ходить на (чём?) руках. 5) Я люблю блины на (чём?) дрожжах. 6) Сережа умный мальчик: он всё схватывает на (чём?) лету. |
| О | 1) Rozmawiać o czymś 2) Myśleć o czymś 3) Dbać o coś | 1) В барах любят поговорить о (чём?) футболе. 2) Я думаю о (чём?) встрече с ней. 3) Дома я забочусь о (ком?)* кошке. |
* ZAPAMIĘTAJ: w języku rosyjskim rzeczowniki oznaczające nazwy zwierząt , ptaków, ryb oraz owadów odpowiadają na pytanie) (kto?