Formy nazw narodowości rodzaju żeńskiego w języku rosyjskim
Rzeczowniki rodzaju żeńskiego w języku rosyjskim są niezwykle ciekawe. Zwłaszcza te, które określają przynależność do narodowości. Ach te kobiety…
Przypomnę, że nazwy narodowości w języku rosyjskim pisane są małą literą. To jeden z czynników wpływających na powstawanie językowych kalamburów, by nie powiedzieć błędów.
Zobaczmy, które nazwy narodowości sprawiają kłopoty nawet Rosjanom.
A zatem – mieszkanka Grecji to гречка czy гречанка?
Zapamiętaj: грек – mieszkaniec Grecji, гречанка – mieszkanka Grecji.
Łudząco podobna i wprowadzająca w błąd гречка (крупа), to nic innego jak kasza gryczana (гречневая каша). Warto nadmienić, że kasza gryczana nie jest daniem królującym na stołach tego kraju.
Inny ciekawy przykład to индейка. Często mylnie tym słowem określane są kobiety z Indii lub rdzenne przedstawicielki narodów Ameryki (Indianka). Ale nie należy mylić tych określeń! Индейка to ptactwo domowe – indyczka. Ta sama, którą pieką w Ameryce na Święto Dziękczynienia, zaś kobieta to индианка.
Uwaga: индиец i индианка to mieszkańcy Indii (жители Индии), natomiast индеец i индианка – przedstawiciele rdzennych narodów Ameryki – Indianin i Indianka.
Zastosowanie identycznego słowa określającego narodowość kobiet w tym przypadku wyjaśniane jest odkryciem Ameryki, czyli błędnego poglądu, że wraz z wejściem Kolumba i jego załogi na Nowy Ląd zostały odkryte Indie, jak to było w założeniu.
Kolejny ciekawy przykład to: турка – tygielek, znane naczynie służące go przygotowywania kawy. Natomiast mieszkanka Turcji to турчанка.
W języku rosyjskim rzeczowniki rodzaju żeńskiego określające narodowości zazwyczaj zakończone są na: -ка (Польша – полька), -анка (Америка – американка) lub -янка (Китай – китаянка). Ale nie wszystkie formy tworzone są w ten sam sposób. Porównajmy: Франция – француженка, Англия – англичанка, Германия – немка.
Słowa określające nazwy narodowości mają także inne znaczenia. W wielu przypadkach wiąże się to z rodzajem towarów lub obyczajów pochodzących z kraju, z którym wywołują asocjacje. Przyjrzyjmy się temu zjawisku na konkretnych przykładach:
американец, американка – mieszkańcy Ameryki; американка – nazwa gry bilardowej;
афганец, афганка – mieszkańcy Afganistanu; афганка – mundur;
болгарин, болгарка – mieszkańcy Bułgarii; болгарка – szlifierka;
венгр, венгерка – mieszkańcy Węgier; венгерка – śliwa;
вьетнамец, вьетнамка – mieszkańcy Wietnamu; вьетнамки – obuwie;
голландец, голландка – mieszkańcy Holandii; голландка – piec;
испанец, испанка – mieszkańcy Hiszpanii; испанка – grypa;
китаец, китаянка, mieszkańcy Chin; китайка – jabłko;
кореец, кореянка – mieszkańcy Korei; корейка – mięso;
ленинградец, ленинградка – mieszkańcy Leningradu; ленинградка – preferans;
молдаванин, молдаванка – mieszkańcy Mołdawii; Молдаванка – dzielnica Odessy znana, np. z opowiadań Izaaka Babla;
панамец, панамка – mieszkańcy Panamy; панамка – czapka;
поляк, полька – mieszkańcy Polski; полька – taniec;
финн, финка – mieszkańcy Finlandii; финка – nóż;
сочинец, сочинка – mieszkańcy Soczi; сочинка – preferans;
чех, чешка – mieszkańcy Czech; чешки – obuwie.
Znam jeden wyjątek od powyższej reguły używania żeńskich form nazw mieszkańców (lub form łudząco do nich podobnych) w celach innych, niż określanie przynależności terytorialnej. Forma rodzaju męskiego określająca mieszkańca Moskwy oznacza również… Zobaczcie co:
москвич, москвичка – mieszkańcy Moskwy, москвич – „zardzewiałe wiadro ze śrubkami”, jak to czule mawiają Rosjanie… J Czyli samochód marki Moskwicz!
Bądźmy więc czujni i stosujmy poprawne formy J